Για να θεωρηθείτε κατάλληλος φοιτητής προς εγγραφή για μεταπτυχιακές σπουδές ή έρευνα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, θα πρέπει να κατέχετε ένα πρώτο πτυχίο ΑΕΙ ή ΤΕΙ . Όμως ένα πτυχίο, συμπεριλαμβανομένου και ενός πτυχίου της ίδιας της χώρας όπου πρόκειται να πραγματοποιηθούν οι μεταπτυχιακές σπουδές, δεν εξασφαλίζει αυτόματα τη δυνατότητα εγγραφής σας. Η καταλληλότητα κάθε υποψηφίου εκτιμάται από το ίδρυμα στο οποίο απευθύνεται η αίτηση. Οι αποφάσεις βασίζονται στο εάν ο αιτών πληροί τις απαιτήσεις εισόδου του ιδρύματος. Το είδος των σπουδών που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, οποιεσδήποτε εξετάσεις τις οποίες έχει ήδη περάσει στο προτεινόμενο αντικείμενο των σπουδών και συστατικές επιστολές από καθηγητές, στα προηγούμενα ιδρύματα στα οποία έχει φοιτήσει ο αιτών, είναι όλα πολύ σημαντικά. Επιπλέον, μπορεί να ζητηθεί να επιδείξει δείγματα της προηγούμενης εργασίας που έχει δημοσιεύσει (εάν υπάρχει τέτοια εργασία) ή να ζητηθεί να δώσει κάποιες εξετάσεις. Με αυτήν την έννοια, βρίσκεται στην ίδια ακριβώς θέση με τους υποψηφίους της ίδιας της χώρας, όπου σκοπεύει να πραγματοποιήσει τις σπουδές του και των οποίων οι αιτήσεις εκτιμώνται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο.

Πτυχία και διπλώματα

Όλα τα Πανεπιστήμια προσφέρουν σπουδές οι οποίες οδηγούν σε διεθνώς αναγνωρισμένα, και πολύ συχνά περίφημα, μεταπτυχιακά προσόντα σε επίπεδο πιστοποιητικού (certificate), διπλώματος (diploma), μεταπτυχιακού διπλώματος (masters) και διδακτορικού (doctorate). H χρονική διάρκεια των σπουδών ποικίλλει από εννέα μήνες μέχρι τρία ή τέσσερα έτη, ανάλογα με το αντικείμενο των σπουδών.

H μεταπτυχιακή έρευνα μπορεί να πραγματοποιηθεί σε σχεδόν οποιοδήποτε αντικείμενο και συχνά μπορεί να είναι σε πρωτοπορίες αιχμής, σε κλάδους όπως η γεωπονία, οι επιστήμες και η τεχνολογία. Πολλές σπουδές είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες της βιομηχανίας και σχεδιασμένες σε στενή συνεργασία με εργαζομένους ή επαγγελματικές οργανώσεις.

Μερικά ερευνητικά προγράμματα μπορούν να τυγχάνουν κοινής επίβλεψης και στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, ώστε να μπορεί κάποιος να πραγματοποιήσει έρευνα σε ένα αντικείμενο στην Ελλάδα με μικρότερο κόστος από το να σπούδαζε εξ' ολοκλήρου στο εξωτερικό.

Ένα πτυχίο ή δίπλωμα μεταπτυχιακών σπουδών απονέμεται ύστερα από επιτυχημένη ολοκλήρωση σπουδών με διδασκαλία ή ύστερα από μία περίοδο έρευνας ή συνδυασμό και των δύο. Οι σπουδές με διδασκαλία παρέχονται στα επίπεδα masters, diploma και certificate. Τα πτυχία με έρευνα στα επίπεδα masters, masters of philosophy ή doctorate απονέμονται στους φοιτητές, οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει μία περίοδο πρωτογενούς έρευνας και έχουν υποβάλει μία διατριβή προς εξέταση.

Χώρες Προτίμησης

Τι προτιμούν, όμως, οι Έλληνες σπουδαστές; Οι μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα μπορούν να καλύψουν τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας ή τα μεταπτυχιακά του εξωτερικού κρίνονται απαραίτητα;

Η έρευνά μας, που πραγματοποιήθηκε σε 100 σπουδαστές Πανεπιστημίων στη χώρα μας, απέδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία αυτών σπουδάζει σε Θετικές σχολές σε ποσοστό 70%, οι οποίες σύμφωνα με τη γνώμη τους είναι σχολές του μέλλοντος.

Γεγονός αποτελεί ότι σχολές Θετικών Επιστημών προτιμούνται σε μεγάλο ποσοστό από αγόρια, τα οποία θεωρούν το εξωτερικό ως την καλύτερη επιλογή εξειδίκευσης στο αντικείμενό τους. Αντίθετα, το 65% των κοριτσιών πιστεύει πως τα ελληνικά μεταπτυχιακά μπορούν να ανταγωνιστούν τα πτυχία του εξωτερικού και για το λόγο αυτό μόνο το 35% αυτών, επιλέγει να φύγει για σπουδές στο εξωτερικό. Αυτό απεικονίζεται αναλυτικότερα στο γράφημα που ακολουθεί.

Ωστόσο, ένα σημαντικό ποσοστό φοιτητών υποστηρίζει ότι, ο μικρός αριθμός εισακτέων στα ελληνικά μεταπτυχιακά τμήματα, οδηγεί τους Έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό ή στην απόκτηση πτυχίου δια αλληλογραφίας. Όλοι οι φοιτητές ωστόσο, ανεξαρτήτως φύλου και κατεύθυνσης σπουδών, θεωρούν ότι ένα μεταπτυχιακό -κυρίως σε ξένες χώρες- είναι πλέον απαραίτητο στην ελληνική αγορά εργασίας, η οποία έχει κατακλυστεί από πολυεθνικές εταιρίες. Συγκεκριμένα το 55% των σπουδαστών σε οικονομικά πανεπιστήμια θεωρεί ότι ένα μεταπτυχιακό στο εξωτερικό, στον τομέα των οικονομικών και διοίκησης επιχειρήσεων, προσφέρει ειδίκευση, την οποία τα ελληνικά μεταπτυχιακά δεν έχουν την δυνατότητα να προσφέρουν. Αντίθετα, οι φοιτητές των φιλολογικών τμημάτων πιστεύουν πως μόνο στην Ελλάδα μπορούν να αποκτήσουν την ποιότητα των σπουδών που αναζητούν.

Παρατηρώντας τα ποσοστά, σημαντικό παράγοντα επιλογής του εξωτερικού αποτελεί η ισχύς που έχουν στην ελληνική αγορά τα πτυχία ξένων Πανεπιστημίων. Επιπλέον, δεν είναι λίγοι οι φοιτητές που έχουν σαν γνώμονα προηγούμενη φοίτησή τους στο εξωτερικό (π.χ. Erasmus), καθώς και εκείνοι που επιλέγουν βάσει της εξοικείωσής τους με κάποια ξένη γλώσσα, γεγονός που αποδεικνύεται στα στοιχεία του γραφήματος που ακολουθεί.

Μεταξύ των χωρών που επιλέγουν οι Έλληνες φοιτητές είναι η Μεγάλη Βρετανία, η Η.Π.Α, η Γαλλία και η Γερμανία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Βρετανικού Συμβουλίου πάνω από 13.000 Έλληνες παρακολουθούσαν μεταπτυχιακά προγράμματα το 2002, αριθμός που σήμερα ξεπερνά τις 20.000. Στη Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν πάνω από εκατό Πανεπιστήμια, τα περισσότερα από τα οποία προσφέρουν προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών όλων των επιπέδων. Πλην ενός, το οποίο είναι ιδιωτικό αλλά αναγνωρισμένο (Πανεπιστήμιο του Buckingham), όλα τα βρετανικά Πανεπιστήμια είναι κρατικά και οι τίτλοι που παρέχουν αναγνωρίζονται στην Ελλάδα. Η διοίκηση επιχειρήσεων, τα οικονομικά, το μάρκετινγκ και η διαφήμιση είναι οι τομείς των σπουδών που μονοπωλούν το ενδιαφέρον των Ελλήνων φοιτητών, ενώ ακολουθούν οι πολυτεχνικές σπουδές (μηχανολογία - μηχανική, αρχιτεκτονική και πληροφορική).

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υπάρχουν πάνω από 2.000 ιδρύματα, που προσφέρουν προγράμματα μεταπτυχιακού επιπέδου. Η ποιότητα των σπουδών που παρέχεται σε αυτά τα ιδρύματα, η τεράστια επιλογή μεταξύ διαφόρων πανεπιστημίων, προγραμμάτων, σπουδών, κόστους και περιβάλλοντος καθώς και η ευελιξία στην επιλογή ειδικοτήτων και μαθημάτων είναι μερικοί από τους λόγους, που οι φοιτητές επιλέγουν τις Η.Π.Α. ως χώρα σπουδών. Οι μεταπτυχιακές σπουδές μπορεί να είναι σε επίπεδο Master ή Ph.D.

Σε ότι αφορά στους σπουδαστές που προτιμούν να συνεχίσουν τις μεταπτυχιακές τους σπουδές στην Ελλάδα, οι μετρήσεις έδειξαν πως σημαντικό παράγοντα αποτελεί η οικονομική τους κατάσταση.

Όπως απεικονίζεται στο γράφημα, το 60% των ερωτηθέντων αδυνατούν να ακολουθήσουν περαιτέρω σπουδές στο εξωτερικό λόγω του υψηλού κόστους, ακόμα και αν κάποιοι από αυτούς θα το ήθελαν. Ωστόσο, το υπόλοιπο ποσοστό των ερωτηθέντων, φαίνεται να αδιαφορούν για το κόστος και να προτιμούν την Ελλάδα, θεωρώντας την ως καταλληλότερη χώρα για το μεταπτυχιακό τους. Άλλωστε, κατά κοινή ομολογία, η χώρα μας παρέχει υψηλό επίπεδο σπουδών και για το λόγο αυτό οι απαιτήσεις είναι ιδιαίτερα αυξημένες.

Σύμφωνα λοιπόν με τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, τα μεταπτυχιακά του εξωτερικού -και κυρίως της Αγγλίας- συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό προτίμησης των Ελλήνων φοιτητών, ακόμα και αν αρκετοί από αυτούς αναγνωρίζουν την ποιότητα σπουδών που παρέχουν τα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Σίγουρα οι οικονομικοί λόγοι είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας, αλλά το γεγονός ότι κατά μέσο όρο μόνο 25 άτομα εισάγονται σε μεταπτυχιακά τμήματα της Ελλάδας - αριθμός που στο εξωτερικό είναι πολύ μεγαλύτερος, ωθεί τους φοιτητές στην αναζήτηση ξένου Πανεπιστημίου για την ολοκλήρωση των σπουδών τους.

(Η έρευνα αυτή διεξήχθη από την Μέμα Σταθοπούλου και δύο ακόμα συμφοιτήτριές της,
στα πλαίσια ενός εργαστηρίου στη σχολή τους.)